چرا افراد ممنوع الخروج می شوند؟
ممنوع الخروج شدن افراد 5 علت دارد و تنها 5 گروه از افراد برای خروج از مرزهای كشور دچار مشكل می شوند: بدهكاران قطعی مالیاتی و بدهكارانی كه به موجب صدور حكم قطعی دادگاه یا صدور اجرائیه در اجرای ثبت سازمان ثبت اسناد و املاك، بدهی آنها محرز شده، افرادی كه در خارج از ایران به خاطر تكدی، ولگردی، سرقت، كلاهبرداری و هرعنوان دیگری دارای سوءشهرت باشند، كسانی كه مسافرت آنها به خارج از كشور به تشخیص مقامات قضایی مخالف مصالح جمهوری اسلامی ایران باشد، كسانی كه به موجب اعلام كتبی مقامات قضایی حق خروج از كشور را ندارند و افرادی كه اخذ گذرنامه و خروج از كشور آنها به اراده فرد دیگری (پدر، شوهر و...) محول شده است.
مدت اعتبار ممنوع الخروجی
به موجب ماده 133 قانون آیین دادرسی كیفری با توجه به اهمیت و دلایل جرم، دادگاه می تواند قرار عدم خروج متهم از كشور را صادر كند. مدت اعتبار این قرار 6 ماه یكبار است، اما اگر دادگاه لازم بداند می تواند هر 6 ماه یكبار آن را تمدید كند. این قرار پس از ابلاغ ظرف 20 روز در دادگاه تجدیدنظر استان قابل اعتراض است. این در حالی است كه در صورت فسخ قرار توسط مرجع صادركننده یا نقض آن توسط مرجع تجدیدنظر یا صدور قرار منع پیگرد یا موقوفی تعقیب یا برائت متهم، دادگاه بدوی مكلف است موضوع را بلافاصله به مراجع ذی ربط اطلاع دهد تا نسبت به رفع ممنوع الخروجی فرد اقدام شود.
مراجع قانونی برای ممنوع الخروج كردن
ممنوعیت خروج یا باید مستند به ماده 160 قانون گذرنامه یا ماده 133 قانون آیین دادرسی كیفری یا مستند به دستور تصمیم مقاماتی باشد كه به موجب ماده 17 قانون گذرنامه می توانند دستور عدم ممانعت از خروج را بدهند.
دستور عدم خروج باید به موجب تصمیم قضایی باشد كه این تصمیم باید در اثر یك شكایت یا اعلام جرم باشد، البته مواد مندرج در ماده 17 قانون گذرنامه برای این مساله یك استثنا قائل شده است. این ماده قانونی می گوید: «دولت می تواند از صدور گذرنامه و خروج بدهكاران قطعی مالیاتی و اجرای دادگستری و ثبت اسناد و متخلفان از انجام تعهدات ارزی طبق ضوابط و مقرراتی كه در آیین نامه تعیین می شود جلوگیری كند.»
بنا بر این ماده به دولت یا قوه مجریه اجازه داده شده تا خروج بدهكاران اجرایی از كشور را بنا به تقاضای طلبكار تجویز كرده و تا زمانی كه از طرف بدهكار موجبات پرداخت بدهی فراهم نشود یا رضایت طلبكار دریافت نشود، نمی توان نسبت به رفع ممنوع الخروجی اقدام كرد. حتی اگر سالیان درازی از دستور ممنوع الخروجی و اجرای آن بگذرد.
نحوه ابلاغ ممنوع الخروجی و حق اعتراض
متاسفانه ممنوع الخروج شدن افراد به دلایل پنجگانه به آنها ابلاغ نمی شود به طوری كه روزانه شاهد هستیم تعدادی افراد به علت ممنوع الخروج شدن سفرشان لغو می شود بدون آن كه قبلابه آنها اطلاع داده شده باشد. به همین علت و از آنجا كه دادگستری مرجع تظلمات عمومی است افراد ممنوع الخروج می توانند با طرح دعوا در دادگستری و در صورت اثبات حقانیت خود دستور رفع ممنوع الخروجی را دریافت كنند.
وضعیت بدهكاران مهریه
در مورد مردانی كه به علت نپرداختن مهریه همسر خود از طریق مراجع ثبتی ممنوع الخروج می شوند از آنجا كه اجراییه صادره علیه مرد به نشانی كه هنگام ثبت ازدواج در عقدنامه او قید شده ابلاغ می شود در بسیاری از موارد به علت تغییر نشانی و اعلام نكردن نشانی جدید به دفترخانه ازدواج، ابلاغ اجراییه در محل قید شده الصاق می شود و مرد از صدور این اجراییه مطلع نمی شود و وقتی ناچار به خروج از كشور می شود در فرودگاه از ممنوع الخروجی خود مطلع می شود. برای حل این مشكل در مواردی كه مرد احتمال می دهد یا اطلاع دارد كه همسرش تقاضای مهریه و صدور اجراییه داده می تواند به دفترخانه ازدواج مربوطه یا اداره اجرا مراجعه كند و با اعلام نشانی واقعی خود ضمن تسهیل روند اجرایی پرونده از بروز مشكلات بیشتر جلوگیری كند.